HİSDER (Hikmet İlim ve Sanat Derneği) in Meram Uluslararası Gençlik Akademisinde 27 Ocak 2020 tarihinde düzenlediği Pazartesi toplantılarında KTO Karatay Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haşim KARPUZ “Köy Odaları” konusunda salayt eşliğinde dernek üyelerine bilgi verdi.
Prof. Dr. Haşim KARPUZ konuşmasının başında Konya köy odalarını araştırmaya 1996 yılında başladığını Türk Tarih Kurumu adına bir proje yaptıklarını, Konya- Karaman- Sivas ve Erzurum başta olmak üzere bazı şehirlerin köy odalarının planını çizerek fotoğrafını çektiğini, “Anadolu Köy Odaları” adıyla kitaplaştırdığını belirtti.
Yapıların dini, sosyal ve kültürel önemi vardır. Kültür tarihimiz açısından Türk misafirperverliğinin özelliklerini görürüz. Köy odası, köye gelen Tanrı misafirlerinin ağırlandığı yapılardır. Bu değerlerimizle ilgili en önemli belge köy odalarıdır. 1885-90 yıllarında Anadolu’ya seyahat eden Alman Seyyah Friedrich Sarre ile Macar Araştırmacı Bela Horvath eserlerinde köy odalarına yer verir. Balkı üzerinden Bozkır’a giderken köy odalarında kalmıştır. İki katlı evin altında ahır bulunmaktadır. Boızkır’daki ilk gecesini “Anadolu 1913” adıyla yayınlamıştır. Köy odalarını anlatılırken insanlardan bahseder.
Köy odaları köy mimarisini yansıtır. Köy mimarisi ülkemizde hızla yok oluyor. Aslında mimarlık tarihi bakımından halk mimarisi ve bu mimariyi oluşturan evler başta olmak üzere cami, mektep, çeşme,sarnıç, köprü, kuyu ve bütün köy mimarisi son yıllarda köyden şehirlere göç dolayısıyla hızla yok olmaktadır.Köy odalarının sahipleri zengin insanlar olduklarından odalar süslü yapılmıştır., Odalar yapıldığı dönemin mimari üslûplarını yansıtır.Binalar özenle hazırlanmıştır.
Konya’da ova ve dağ köylerindeki köy odaları farklılık gösterir. Köy odaları tek ve iki katlı olarak karşımıza çıkar. İki katlı olanların alt katında ahır bulunmaktadır. Sarayönü-Gözlü Kasabası Köy Odası, Kadınhanı Hacıbekir’in Seyit Ali Ersoy’un Köy Odaları ile Ilgın Kadir Efendi Köy Odası’nın planları farklılık gösterir. Köy odaları tek veya iki katlı olanların alt katında ahır bulunur. Burada misafirin hayvanının bakımı yapılır. Üst katta hayat, mabeyn, yataklık, yüklük ve odadan oluşur. Bu odalar çok fonsiyonludur. Misafir ağırlamaktan başka genel sohbetler, düğünler, oturak âlemleri, asker uğurlamaları, bayramlaşma, taziye ziyaretleri, kütüphane ve eğitim maksatlı olarak da kullanılır.
Köy odaları mescit görevi de yapmıştır.. Bu sebeple köy odaları sanat ve estetik açıdan büyük önem arz eder..”Tanrı misafiri “ olarak görülen misfirler kültürümüzde önme taşır.Misafirperverlikle ilgili Kur’an-I Kerim’de :“Allah ve ahiret gününe inanan misafirine ikrâm etsin.” buyrulur. Zariyat suresinde Hz. İbrahim’in misafirlerini ağırlaması anlatılır.
Hadis-i Şerif’te“Bir kimse misafirini evinin kapısına kadar çıkıp uğurlaması sünnettendir.”, “Misafirlik üç gündür. Bundan sonrası sadakadır.” ve “Misafir on kısmetle gelir; birini yer dokuzunu bırakır.” sözleriyle misafir ağırlamanın önemine vurgu yapılır. Ev sahibi misafiri yük saymaz. Her insan kendine ait rızkı yiyeceğinden, misafirde kendi rızkını getirir: Yediğine bereket gelir ya da yapacağı dua ile bereketin birkaç katı ev sahibine gelmesini sağlar. Konuksever milletimiz inanır ki misafir, ev sahibine fazla bir yük yüklemez. Allah, konuğun yediğinden kat kat fazlasını, kulumu ağırlıyor diye, ev sahibine verir.
Köy odalarında genel sohbetler yapılır. Dedeler kasabasında çevre köylerden gelenler sohbet yaparlar. Asker uğurlamalar yapılırken eğitim amaçlıda kullanılmıştır. Kurtuluş Savaşı’nda askerler tarafından köy odaları kullanılmıştır. Atlantı’daki köy odası Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır. Kara Yusuf’un odası 19. yüzyıla tarihleniyor. Koruma altına alınmayan odalar yıkılıyor. Ereğli belkaya’daki oda taştan yapılmıştır.
Köyler terk edildiği için binalar korunamıyor. Binalar insan nefesiyle ayakta durur. 18.yüzyıla kadar dayanan Özgün köy odalarının korunması ve yaşatılması yönünde Kültür Bakanlığına büyük görev
düşüyor. Bakanlık daha o seviyeye gelmediğini düşünüyorum. Köylerimizin tarihi ve kültürel dokusu ancak köy halkının maddi ve manevi açıdan sahiplenmesiyle korunabilir. TOKİ yoluyla buralara ödenek ayrılabilir.
Prof. Dr. Haşim KARPUZ konuşmasının sonunda kültürümüzde önemli bir yere sahip olan köy odalarının korunup gelecek kuşağa aktarılmasında üzerimize büyük görev düştüğpünü, günümüzde turizm için kullanılırsa odaların korunması kolaylaşacağını belirtti.
Prof. Dr. Mikail BAYRAM da köy odaları hakkında “Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de köy odaları bulunuyor. Âşıklar ile meddahlar bu odalarda görevlerini icra ediyorlar. İbni Batuta gemiyle Alanya’ya geldikten sonra Anadolu seyahatinde köy odalarında kalıyor. Köy odalarında sohbetin yanında Muhammediyelerin okunduğundan bahseder.”.bilgi verdi. Sohbetin ardından Dernek Başkanı Prof. Dr. Önder KUTLU ve Prof. Dr. Mikail BAYRAM tarafından Prof. Dr. Haşim KARPUZ ‘a hediye takdim edildi.
